Losing military supremacy

De missie van Andrei Martyanov is zonneklaar: de Verenigde Staten (VS) waarschuwen om geen militair conflict tegen Rusland te beginnen. Zij zullen dat inzien als ze de Russische visie op verleden en heden willen begrijpen. Met uitzondering van de Eerste Golfoorlog (Koeweit 1991) hebben de VS na 1945 niet één grotere oorlog gewonnen. De hoofdoorzaak is dat de Amerikaanse politieke elites en veel van hun adviseurs, doordat zij geen invasies op eigen bodem hebben ervaren, niet weten wat een oorlog werkelijk inhoudt. In hun 'strategische kortzichtigheid' zien ze slechts de veronderstelde eigen morele en technologische superieuriteit als bepalend. Als gevolg van ziijn bittere ervaringen uit het verleden treedt Rusland de wereld tegemoet met de gedachte zich nooit meer te laten overweldigen. Een oorlog tegen Rusland zal voor de Amerikanen nog slechter aflopen dan ze al gewoon zijn.

Zo zou Martyanovs boek samengevat kunnen worden. Voor Nederland zie ik hierin een belangrijke les. Het beschouwt zich te veel, zelfs in de Defensievisie 2035 (DV2035), als een eiland omgeven door twee oceanen. Het besef dat wij Nederlanders met ontwrichtende gevolgen kunnen worden meegesleurd in een moeilijk beheersbaar conflict in onze wijdere omgeving lijkt hier - heel anders dan bij de Russen - bijna volkomen te ontbreken.

Wie is Martyanov?

Andrej Martyanov is blijkbaar zeer actief, zoals met het schrijven van historische en science fiction romans, het promoten van games en blogs bij het US Naval Institute [1]. In een eerdere fase van zijn leven was hij officier bij de Sovjet kustwacht maar nu woont hij in het Westen. Hij vindt het beeld dat de Amerikanen van hun eigen kracht, maar zeker ook van Ruslands kracht hebben, 'kortzichtig', in de zin van hoogst onvolledig en misvormd. Hij wil dit corrigeren met het beeld dat de Russen hiervan hebben. Al lijkt het niet zijn missie, zijn in het Westen verschenen boek moet de Russen wel een hart onder de riem steken! Juist deze sterkte-zwakte analyse van de militaire kracht van de Amerikanen en Russen vanuit een ander, Russisch, perspectief maakt dit boek zo interessant.

Martyanov's sterkte-zwakte analyse: de Russische sterkte

Een belangrijk argument van Martyanov is dat de Amerikanen, gericht op hun eigen rol in de Tweede Wereldoorlog (WO II), de rol van de Sovjet-Unie daarin zwaar onderschatten. En daarmee de kracht van de Sovjet-Unie èn Rusland. Het is de Sovjet-Unie geweest dat Duitsland te land versloeg. Zeker tot aan de invasie in Normandië. Maar ook daarna vond de Sovjet-Unie twee van elke drie Duitse soldaten tegenover zich. De prijs was verschrikkelijk, volgens Martyanov staat de teller nu op 26,6 miljoen Sovjetdoden. Verder was volgens hem de Duitse oorlogsproductie groter, maar de Sovjettechnologie juist beter dan gedacht. Behalve het schetsen van het 'verwrongen' beeld over WO II probeert hij een hoop westerse meer of minder heilige huisjes over de Sovjet-Unie en Rusland omver te trekken. De levensstandaard in de Russische steden was beter dan eerder beweerd in de jaren zestig en daarna. Ook de Sovjet- en Russische wapensystemen waren en zijn beter dan gedacht. De Goelag-archipel was niet zo heel groot, en al helemaal niet in vergelijking met met andere landen, zoals de grote aantallen mensen in Amerikaanse gevangenissen. De Russische schrijver Solzjenitsyn, die deze archipel aan de kaak stelde, was in eigen land minder populair, mede doordat hij voortdurend Rusland in een kwaad daglicht stelde (p. 102-103). En men mag niet vergeten dat Rusland het enige land ter wereld is dat in staat is de VS van de aardbodem te vegen, enzovoorts, enzovoorts.

Wat Martyanov te veel relativeert

Inderdaad waren bijvoorbeeld de nieuwe Russische jachtvliegtuigen uit de tweede helft van de jaren tachtig zeer wendbaar en konden geweldig acceleren en was de nucleaire Russische onderzeeboot Vepr uit 1996 (Project 971U, Akula 2-klasse), zo weet ik ook, stiller dan alle in dat jaar in dienst zijnde Amerikaanse aanvalsonderzeeboten. Toch denk ik dat Martyanov – en in zijn meer recente publicaties die ik maar beperkt ken – wat betreft kwaliteiten aan de bovenkant gaat zitten over wat in openbare bronnen over de Russiche hypersone wapens en dergelijke wordt beweerd. Ik geloof niet dat die wapens, net als de Russische luchafweerraketten, op dit moment, onfeilbaar zijn. Maar anderzijds, ze bestaan vaak wel.

Over zijn verdere relativeren beperk ik me tot Stalin, wiens misdaden hij deels afzwakt omdat hij hem vanwege de tijdens diens bewind ingezette industrialisatieprogramma’s als de overwinnaar op Duitsland beschouwt. Maar het was ook dankzij Stalin dat de Duitsers in 1941 zo ver de Sovjet-Unie konden binnendringen. Hij had ze veel grondstoffen geleverd, veel meer dan nodig om Hitler 'aan het lijntje' te houden. Ook had hij generaal Zjoekovs conclusie dat de Russische legers honderd km te ver voorwaarts stonden genegeerd. In een grote strategische oefening, eind 1940, wist Zjoekov, die de ‘Duitsers’ leidde, de verdediging volgens dezelfde operatielijnen even snel op te rollen als de echte Duitsers een half jaar daarna [2]. Drie van de vijf Russische maarschalken en acht van de negen admiraals waren kort voor de oorlog 'weggezuiverd'; alsmede de commandanten van 13 van de 15 legers, 50 van de 57 legerkorpsen en 154 van de 186 divisies [3].

Kolonel-generaal Dmitri Volkogonov, werkzaam bij de psychologische oorlogvoering van het Sovjetleger, publiceerde tijdens de ontluikende vrijheid van de glasnost in 1988 een dikke biografie over Stalin. Hij stelt, mede gevoed door archieven van Stalin, de Communistische Partij en de NKVD, de voorloper van de FSB, dat het bewind van deze heerser minimaal 19.52 tot 22 miljoen mensenlevens geëist heeft ten gevolge van honger, executies, en sterfte in de kampen. Deze bovengrens is overigens nog terughoudend [4]. Het werd hem niet geheel in dank afgenomen. Want het beeld dat Martyanov van Stalin schetst, staat ongetwijfeld dichter bij dat van veel Russen dan al deze kritiek.

Martyanov's sterkte-zwakte analyse: de Amerikaanse zwakten

De zwakheden van de VS die Martyanov noemt zijn niet nieuw, maar zeker actueel. De toenemende ongelijkheid tussen arm en rijk, de raciale ongelijkheid, het vastlopen van het democratische politieke systeem waarin de Democraten en Republikeinen ongeveer even groot zijn, met een 'zero-sum' politiek waarin de winst van de een wordt gezien als het verlies van de ander. Zijn grootste verwijt betreft de neocons, de neoconservatieven met president Bush jr. als boegbeeld, die een utopische visie op oorlogvoering hebben met regiemverandering en democratie als hoofdwensen. Oorlogen moeten worden gewonnen via onbewezen technologische concepten die ontspruiten uit een soort politiek-militair-technologische eilanden, waarop velen geen militaire achtergrond hebben, in plaats vanuit strategische realiteiten. Het maakt uiteindelijk Amerikaanse militaire nederlagen tot regel.

Zijn grootste verwijt treft de neocons die een utopische visie op de oorlogvoering hebben

Terug naar Rusland

Bij de minstens 19,2 miljoen doden van Stalin komen er nog zeker twee miljoen uit de Eerste Wereldoorlog (WO I) bij en 9,5 miljoen tijdens de daaropvolgende Russische burgeroorlog. Plus de genoemde 26,6 miljoen slachtoffers van WO II. Hierbij ziin de burgerdoden uit WO I nog niet meegeteld. Kortom, tussen 1914 en 1945 verloor Rusland circa zestig miljoen mensen. Een getal dat de oorlogsverliezen van elk Westers land en zeker van de VS in die periode gigantisch overschaduwt. Plus alle overige fysieke en psychische schade kunnen we hier spreken van een diep getraumatiseerde bevolking.

Deze optelsom en conclusie zijn van mijn hand. De gevolgen? Martyanov haalt de Amerikaan Arthur J. Alexander aan, die als bepalende oorzaken voor de defensie-uitgaven van de Sovjet-Unie zag: de internationale dreigingen en eigen capaciteiten 10 - 30%, en de combinatie geschiedenis, cultuur en waarden maar liefst 40 – 50% (p. 38). Het zal duidelijk zijn dat de geschiedenis een grote rol speelde en speelt, want het verleden zit er nog steeds diep in, zoals Martyanov telkenmale betoogt.

Wat hij evenwel niet betoogt is dat vele van die zestig miljoen slachtoffers afkomstig waren uit de niet-Russische volken van de voormalige Sovjet-Unie. Net als de Russen leeft onder deze volken een diepe angst: weer overheerst te worden en geen eigen land meer te bezitten, of anders gezegd, dat ze kunnen verdwijnen. Maar deze angst is voor een groot deel voor de voormalige overheerser, de Russen.

Al met al

Martyanov stelt dat Rusland qua veiligheid niet afhankelijk wil zijn van het buitenland (p. 37), en dat de gemiddelde Rus daar veel, zoals ook minder welvaart, voor over heeft. Dit is dus in tegenstelling tot de terugtredende overheid en het vrijemarkt-beleid in Nederland na 1990. Sterker nog, hun neoliberale chaos uit de jaren negentig is voor de Russen, miljonairs en miljardairs uitgezonderd, een trauma dat ze zeker niet terug willen. Deze mentaliteit verklaart waarom de economische sancties tegen Rusland, waarvan werd voorspeld dat ze dit land economisch onderuit zouden halen, niet werken en niet tot een meer toegeeflijke opstelling tegenover Oekraïne en het Westen hebben geleid.

Wat de Russen willen is te sterk zijn om door andere landen verslagen te worden en zij willen zeker niet vertrouwen op de westerse wereldorde met de daarbij behorende regels. Minder dan een derde van hen vindt goede relaties met de VS belangrijk, volgens een Gallup-peiling eind 2017 (p. 195)! Hetzelfde geldt voor de Chinezen, zo heb ik in mijn recensie in Carré van De wederopstanding van China betoogd [5]. De Chinezen trokken iets meer dan honderd jaar geleden, na bijna driekwart eeuw nare ervaringen met het westers en Japans kolonialisme, langzaam maar zeker de conclusie dat ze zo sterk moesten worden dat andere landen hen nooit meer konden verslaan en houden daar onverkort aan vast. En voor een veel kleiner volk met een zeer traumatische geschiedenis, de Israëli's, geldt naar mijn mening hetzelfde.

Een beroep op de internationale orde en het afdwingen van allerlei regels heeft in alle drie door de historie getekende gevallen (helaas) maar beperkt succes. Het is een heel andere benadering dan de onze. Nogmaals: het besef bij de Nederlandse beleidselites dat we met ontwrichtende gevolgen kunnen worden meegesleurd in een moeilijk beheersbaar conflict in onze wijdere omgeving lijkt hier - heel anders dan bij de Russen - bijna volkomen te ontbreken.