BOEKBESPREKING
De Slag om Europa
Hoe China en Rusland ons continent uit elkaar spelen
LKOL B.D. P. DEKKERS
BOEKINFORMATIE
Auteur: Rob de Wijk Uitgever: Balans (april 2021) ISBN: 978 94 638 2125 4 Boekinfo: paperback, 381 pagina’s, tweede druk Prijs: € 23,99
Historicus prof. dr. Rob de Wijk (1954) is hoogleraar internationale betrekkingen aan de universiteit Leiden en tussen 1999 en 2008 aan de NLDA. Hij is oprichter en directeur van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij is auteur van meerdere boeken over militaire en geopolitieke onderwerpen.
Europa wordt van alle kanten bedreigd, niet alleen militair maar ook economisch. Het China van president Xi Jinping ziet ons werelddeel als wingewest waar goedschiks of kwaadschiks technologische vooruitgang te verkrijgen is om te gebruiken voor de ontwikkeling van zijn eigen land. Dat alles is te bereiken door het kopen van invloed op tal van manieren. Daarnaast wenst China onbegrensde toegang tot de meest welvarende markt van de wereld en de vervanging van de westerse wereldorde door een wereldorde met Chinese karakteristieken. Poetin ziet de verzwakking van Europa aan en probeert door geheime operaties die de NAVO ontwrichten ervoor te zorgen dat Europa Rusland nooit meer kan bedreigen. De Amerikaanse president Trump maakte het de Chinezen en de Russen gemakkelijker door zelf de aanval op Europa te openen.
Het boek gaat over de vraag hoe deze leiders Europa in hun macht trachtten te krijgen en hoe succesvol ze daarbij waren. Met ‘Europa’ verwijst de auteur niet alleen naar de EU, maar ook naar de Balkan en de Europese NAVO-landen. Naast Trump, die optrad als sloper van de door zijn voorgangers gestichte wereldorde, verschenen er ook Europese leiders op het toneel die met hun politiek de democratische rechtsstaat ondermijnen en geen sterke EU willen die hun ambities in de weg staat.
Het boek beschrijft in acht hoofdstukken in klare taal waar het op staat en uit welke hoeken de dreiging voor Europa vandaan komt, welke, soms onherstelbare, schade al is aangericht en hoe verdere verzwakking en desintegratie van Europa kan worden voorkomen. De eerste helft van het boek is vrijwel geheel gewijd aan China, zijn pogingen om een dominante factor in Europa te worden en de mate waarin het daar al in geslaagd is. Met zijn Belt and Road Initiative (BRI) heeft China zijn economische invloed in (Zuid-)Europa flink kunnen vergroten. Door overnames van high tech bedrijven kreeg het de beschikking over kostbare technologie waar de eigen Chinese industrie van profiteert.
Rob de Wijk
Dit alles dankzij de verdeeldheid binnen de EU en de politiek van Trump. In een volgende serie hoofdstukken beschrijft de auteur de politiek van Poetin die meelift op de Chinese successen door gebruik te maken van het machtsverlies van Europa. Wie zou verwachten dat na de machtswisseling in Washington alles terug bij het oude komt, zal bedrogen uitkomen. Biden zal, als opvolger van Trump, niet het verspeelde momentum kunnen terugwinnen en alle schade die door Trump is aangericht kunnen repareren. De toekomst van Europa zal meer en meer in handen van de Europeanen zelf komen te liggen.
In de laatste twee hoofdstukken, ‘Weltpolitikfähigkeit’ en ‘Hoe nu verder’, neemt de auteur ons mee in zijn gedachtegang hoe en of het tij voor Europa nog te keren is. Blijft Europa een speler in de wereld of worden wij een speeltuin voor de overige wereldmachten? Tot verrassing van de lezer is De Wijk hier optimistisch over en hij toont aan dat, door gestaag voortmodderen, de EU toch nog de voorlopige winnaar van de slag om Europa is geworden. De EU is ondanks alles in staat gebleken voldoende bescherming te kunnen bieden tegen potentaten als Xi, Poetin en Trump, en alle aanvallen waarmee de unie werd geconfronteerd hebben de Europese integratie versterkt. Door verdere samenwerking is de EU een supermacht geworden, aldus De Wijk. Hoe hechter de samenwerking, hoe beter onze bescherming. Voor Nederland is dit van belang omdat, als wij er alleen voor hadden gestaan, ons leven totaal zou zijn veranderd. De Wijk schetst het sombere beeld dat zou zijn ontstaan als Xi, Poetin en Trump hun zin hadden gekregen: minder welvarend, instabiel en onveilig. Maar om potentaten op afstand te houden zal de EU zelf een militaire speler van betekenis moeten worden, medeverantwoordelijk voor de veiligheid van de leden. Europa staat voor een keuze: verdieping van de samenwerking of louter een vrijhandelszone worden. Hoe Europa zich verder gaat ontwikkelen is een open vraag en de auteur beantwoordt deze door te stellen dat wij geen andere keus hebben dan intensiever samen te werken om onze democratische waarden te beschermen en te behouden.
De hoopvolle optimistische slotsom is dat alle aanvallen van buitenaf en zelfs de corona-crisis ons continent tot dusver alleen maar weerbaarder hebben gemaakt. Zo krijgt de lezer, ondanks de toch wat huiveringwekkende ondertitel, na het uitlezen van dit boek nog een feel good moment.