PRIKKEN EN PRIKKELS
Belevingsvlucht
Het eerste officiële vliegtuig op De Peel, 1 mei 1957, met aan boord kol vlieger-waarnemer D. Berlijn sr (midden, met pet en struikje koolzaad) (foto: NIMH)
Na de oprichting van de NAVO werd in 1954, in het kader van het infrastructuurplan van de verdragsorganisatie, op de grens van Limburg en Brabant een begin gemaakt met de aanleg van een nieuwe vliegbasis (vlb) die De Peel genoemd zou gaan worden. In beginsel niet veel meer dan een grote betonnen bak, drijvend op veenwater, waarvoor 200.000 m3 veen werd vervangen door zand. Na de besteding van iets meer dan drie miljoen gulden zou de basis op 25 november 1954 worden geopend. Een maand eerder landde er echter al – onaangekondigd – een eerste vliegtuig, een Douglas DC-3 Dakota, bestuurd door niemand minder dan ZKH Prins Bernhard. Deze was onderweg naar het vliegveld Beek in Limburg, maar vanwege slecht weer aldaar zette de prins zijn toestel op De Peel aan de grond. Met gebruikmaking van de oude Volkswagen Kever van de uitvoerder, met de prinselijke standaard uit het raam gestoken, kon ZKH de reis vervolgen naar het Limburgse Buggenum voor de opening van een elektriciteitscentrale.
Er werd nadien gestaag verder gebouwd aan het banenstelsel en andere infrastructuur en op 1 mei 1957 landde er, nog voor de verstrekking van de aanwijzing als militair luchtvaartterrein, een T-33 met aan boord de commandant Vlb Volkel, kol D. Berlijn sr. om Vlb De Peel officieel in gebruik te nemen. Als aandenken aan deze historische gebeurtenis kreeg kol Berlijn een struikje koolzaad aangeboden.
In principe zou het gebruik van de basis beperkt blijven tot het fungeren als redeployment base tijdens oefeningen en oorlogstijd, als uitwijkhaven bij onderhoudswerkzaamheden of tot vermindering van geluidsoverlast elders. Zo verhuisde het Eindhovense 315 Squadron (Sqn), dat de opleiding van Nederlandse en Belgische vliegers op de F-84F verzorgde, af en toe voor het uitvoeren van een deel van het trainingsprogramma met niet minder dan 28 Thunderstreaks naar De Peel. Het Eindhovens Dagblad telde in augustus 1968 maar liefst 3500 vliegbewegingen op de startbaan langs de N277 bij het dorp Vredepeel. Vanaf 1970 was 306 Sqn de min of meer vaste gebruiker van de basis tijdens grote oefeningen en TacEval’s. Na het einde van de Koude Oorlog transformeerde de basis door de komst van uit Duitsland terugkerende Geleide Wapensquadrons tot Luchtmachtbasis De Peel. In 2012 werden de luchtverdedigingseenheden van land- en luchtmacht geïntegreerd in het Defensie Grondgebonden Luchtverdedigingscommando (DGLC) en werd de basis omgedoopt tot Luitenant-generaal Bestkazerne. Niets wees er nog op dat ooit een vliegtuig weer een wiel aan de grond zou zetten op de oude landingsbaan.
Dit kruis zou dus moeten verdwijnen als de basis weert in gebruik wordt genomen voor vliegbewegingen (foto: Wikimedia Commons)
Maar de omstandigheden veranderden en vanaf 2019 ontstond er, na de sluiting en ontmanteling van vliegbases en marinevliegkamp, door de komst van meerdere F-35 vliegtuigen naar Nederland, toch weer de behoefte aan uitbreiding van de geluidscontouren waarbinnen Defensie vliegtuigen mag inzetten. Waar vliegtuigen starten en landen is nu eenmaal sprake van geluidshinder, en bij de F-35, de Lightning II in wat hogere mate dan met de vroegere F-16 Fighting Falcon. Die overlast moet in de bestuurlijke afwegingsruimte van ons keurig aangeharkte landje binnen vooraf vastgestelde normen blijven. Er is dus ooit voor elk vliegveld afgesproken hoeveel geluid er mag worden geproduceerd. En als we aan onze taks zitten, tsja, dan valt gans het raderwerk stil…
Handig woordenlijstje voor beleidsmakers en omwonenden (foto: Wikimedia Commons)
En nu Vladimir Poetin getoond heeft niet wars te zijn van grensoverschrijdend gedrag in de vorm van een ‘speciale militaire operatie’, in landen buiten het bereik van de Russische censuur overigens gewoon oorlog genoemd, kunnen we dat natuurlijk niet hebben. Er moest dus ‘geluidsruimte’ bij komen en de eerste stappen naar een luchthavenbesluit zijn gezet om het gebruik van De Peel door vliegtuigen weer mogelijk te maken. Om tot zo’n besluit te komen is veel overleg nodig tussen overheid, omwonenden en andere belanghebbenden, er moet worden gekeken naar welke vliegtuigen, hoeveel, wanneer wel en wanneer niet en uiteraard naar de Milieu Effect Rapportage (MER) en een stikstofberekening. Die laatste zou tegen de jaarwisseling afgerond moeten zijn waarna verdere stappen gezet kunnen worden. Defensie heeft alles uit de kast getrokken om de geesten rijp te maken voor het periodiek gebruik van de basis door een aantal F-35’s gedurende 24 weken per jaar.
Een van de dia's tijdens de presentatie voor omwonenden (foto: Defensie ppt briefing)
Zo was daar ook burgerparticipatie, vormgegeven in de Commissie Overleg Voorlichting en Milieu (COVM), illustratief voor de moeizame procedurele weg die langs wet- en regelgeving moet worden afgelegd om in Nederland nog iets voor elkaar te krijgen. Regels, protocollen, wetgeving en ‘Brussel’ hebben de neiging het besturen van een organisatie of een land complexer te maken, maar niet noodzakelijkerwijs beter en zo gaan er al gauw tien jaar of meer overheen alvorens een idee of de oplossing voor een probleem werkelijkheid is geworden. Een van onze oud-premiers merkte ooit op dat als vroeger ergens een weg moest komen, men een streep op de kaart trok, en dan kwam die weg er. Wie mocht denken dat de heropening van De Peel als vliegveld een kwestie is van een laagje vers asfalt over de baan en het nalopen van de baanverlichting zal bedrogen uitkomen.
Defensie had zelfs als kers op de taart een heuse ‘belevingsvlucht’ op touw gezet om omwonenden kennis te laten maken met de F-35. Op 18 oktober vloog zo een vliegtuig enkele malen heen en weer in de regio om de inwoners rijp te maken voor het geluid ervan. Via de website https://enquete.toponderzoek.com/depeel kon de individuele burger kenbaar maken hoe hij of zij het had beleefd. De reacties logen er niet om: men had last van oorpijn, onverstaanbare gesprekken en bezorgdheid over wat die vliegtuigen allemaal wel zouden uitstoten aan fijn- en minder fijne stoffen. Ook werd de belevingsvlucht niet representatief gevonden; immers, als de basis daadwerkelijk in gebruik zou worden genomen konden er wel eens zes of twaalf vliegtuigen gaan vliegen. Er werd dus een actiegroep opgericht ‘Stop Vliegbasis De Peel’ met een website waarop de verwijzing naar een rechtszaak in Noorwegen, waar omwonenden van de vliegbasis Ørland financieel worden gecompenseerd voor de geluidsoverlast van de aldaar gestationeerde F-35’s.
Maar het onderzoek leverde ook oprecht bezorgde reacties op van mensen die graag van hun rust wilden blijven genieten. Jammer alleen dat het onbezorgd genieten van rust en vrede in het Europa van na 24 februari 2022 minder vanzelfsprekend is geworden. Het kan zijn dat die vrede mogelijk alleen nog bewaard kan blijven dankzij het verstoren van de rust door startende en landende Lightnings. Het alternatief zou namelijk wel eens kunnen zijn dat er belevingsvluchten gaan plaatsvinden met Flanker en Frogfoot vliegtuigen, Kalibr kruisraketten of Shahed drones. Belevingsvluchten die aanleiding gaan geven tot vluchtbewegingen, ook vanuit lieflijk genaamde plaatsjes als Vredepeel. De bevolking van het geteisterde Oekraïne weet daar inmiddels alles van.
Redactie