OPINIE - BUITENLAND
Loyal Wingman
LKOL B.D. P. DEKKERS
Eerder dit jaar verscheen in Carré (nr. 1-2022) een artikel dat handelde over het samen laten optrekken van bemande en onbemande vliegtuigen. De aanbeveling was dat het CLSK zou moeten investeren in een proefneming met het loyal wingman1 concept. Hierbij zou gebruik gemaakt moeten worden van de kenniscentra, zoals het Koninklijk Lucht- en Ruimtevaart Centrum (NLR). In dit concept zou de F-35 Lightning II kunnen worden ingezet als team in samenwerking met de MQ-9 Reaper. Zo zou alvast kunnen worden voorgesorteerd op toekomstige operationele uitdagingen. Bij de Amerikaanse luchtmacht (USAF) zijn al enige tijd ontwikkelingen gaande om op het gebied van onbemande vliegtuigen deze samen te laten optrekken met bemande vliegtuigen. Tenminste drie fabrikanten zijn al betrokken bij het ontwikkelen van deze onbemande systemen: Northrop Grumman, Boeing en Lockheed. Kenmerkend bij al deze ontwerpen is het gebruik van Kunstmatige Intelligentie (AI).
Het project Carrera van Lockheed (foto: Lockheed Martin)
De SG-102 van Northrop Grumman (foto: Northrop Grumman)
Het concept van Northrop Grumman is de samen met General Atomics, de fabrikant van o.a. de MQ-9 Reaper, ontwikkelde SG-101, een toestel dat veel gelijkenis vertoont met eerdere ontwerpen van Northrop. Al sinds de jaren veertig was Northrop in de weer met het ontwerpen en testen van een ‘vliegende vleugel’. De prototypes uit die tijd, de YB-35 en YB-49 kwamen niet ver, maar de uit de jaren negentig daterende B-2 stealth bommenwerper werd in kleine aantallen gebouwd en operationeel ingezet. Een latere ontwikkeling was de onbemande X-47B, die bestemd was voor het Unmanned Combat Aerial System (UCAS) voor de Amerikaanse marine (US Navy). De kennis die hiermee werd verworven kwam ten goede aan het programma van de SG-101 en de kleinere SG-102.
Bevindt de SG-101 zich aan de bovenkant van het spectrum, aan de onderkant staat het concept van Lockheed, dat wordt ontwikkeld onder de codenaam Project Carrera. Het Lockheed ontwerp is specifiek toegesneden op de samenwerking van de F-35 met een betaalbaar, onbemand wapensysteem. Dit concept bestaat uit een of meerdere kleine Speed Racer onbemande vliegtuigjes die tal van opdrachten, gegeven vanuit een F-35, kunnen uitvoeren. De F-35 zou zich dan te midden van een netwerk van dergelijke drones bevinden die bijvoorbeeld vooruitvliegend data over het aan te vallen doel kunnen verzamelen, of als afleidingsmanoeuvre een schijnaanval op dit doel kunnen uitvoeren. Waar dit Project Carrera bedoeld is als studie- en demonstratieobject voor de te gebruiken technologie, zou het project moeten uitmonden in het USAF Collaborative Combat Aircraft (CCA). Dit zou een volwassen onbemand vliegtuig moeten worden dat als pair kan opereren samen met een F-35, F-22 of een zich nog in het ontwikkelingsstadium bevindende zesde-generatie jachtvliegtuig. Volgens de Secretary of the Air Force, Frank Kendall, begint in 2024 de competitie voor een CCA. In die tussentijd moet de luchtmacht al ervaring opdoen in de samenwerking tussen bemande en onbemande systemen.
Bij de derde vliegtuigbouwer, Boeing, heeft men ingezet op de MQ-28 Ghost Bat. Dit derde loyal wingman concept wordt in Australië ontwikkeld voor de Australische luchtmacht (RAAF). De tijdlijn voor de introductie is vastgelegd voor 2024-2025. De Ghost Bat leunt sterk op het gebruik van AI en beschikt over een modulair missiepakket in de neus voor specifieke taken. Afhankelijk van de marktsituatie zal de MQ-28 in de Verenigde Staten of in Australië worden geproduceerd.
Deze drie concepten werden getoond tijdens de, van 19-21 september ter gelegenheid van de viering van het 75-jarig bestaan van de USAF als separaat krijgsmachtdeel, gehouden Air, Space and Cyber Conference van de Air Force Association. Tijdens de conferentie werd duidelijk dat de USAF-leiding er nog niet uit is welke eisen precies gesteld gaan worden aan een CCA, welke opties voor operationele inzet beschikbaar zullen komen tussen 2025 en 2030. De industrie dient dus in te zetten op maximale flexibiliteit, waarbij zeker is dat een systeem dat maar voor een taak kan worden ingezet geen kans heeft in productie genomen te worden.
X-47B voor de US Navy boven Edwards AFB (foto: Wikimedia Commons)
Behalve de problemen die nog overwonnen moeten worden bij de ontwikkeling en productie van een loyal wingman, is er nog een uitdaging die aangegaan moet worden: de ‘culturele’ barrière. Er zal nog heel wat gesproken moeten worden om de vlieger-gemeenschap enthousiast te krijgen voor het – ook onder oorlogsomstandigheden – samenwerken met onbemande, met behulp van AI functionerende wapensystemen. De introductie zal dus geleidelijk moeten gaan en de gedachten gaan uit om door AI bestuurde systemen in eerste instantie in te zetten als Adversary Air (ADAIR) training platforms. In de VS worden hiervoor tot op de dag van vandaag met bemande vliegtuigen opererende squadrons voor ingezet (agressors), die o.a. de F-5 en de F-16 hiervoor gebruiken. Hiervoor is een programma opgezet door Blue Force Technologies dat een viertal ADAIR Unmanned Experimental (ADAIR-UX) gaat bouwen. Het idee is dat een afgeschermd luchtruim bij Nellis Air Force Base (AFB) de ADAIR-UX kan worden ingezet als doelvliegtuig. Operationele vliegers zouden zo kunnen wennen aan de samenwerking met onbemande systemen en zo vertrouwd te raken met AI. Opereren samen met een loyal wingman zou dan een volgende stap kunnen zijn.
Zijn hier voor Nederland nog kansen? Het voorbeeld van Australië met de MQ-28 toont aan dat er voor kleinere luchtmachten zeker mogelijkheden zijn om aan te sluiten bij deze ontwikkeling. Het teamen van bemande en onbemande systemen, lijkt vanuit tal van overwegingen, zoals het kostenaspect, zeker de moeite waard om serieus te overwegen. Onze hoog aangeschreven kennisinstituten kunnen daar een belangrijke bijdrage aan leveren. <<<
De MQ-28 Ghost Bat van General Atomics Boeing (foto: Wikimedia Commons)