OPINIE - BINNENLAND
Gesprek met maj Ekrem Karadeniz
KOL DRS. LEON PUNT
Door het NOV-bestuur werd de redactie getipt voor een interview met maj Ekrem Karadeniz. Deze keerde enige tijd geleden terug van een individuele uitzending naar aanleiding waarvan hij meerdere onderscheidingen had gekregen. Het gesprek vond plaats kort na de sluitingsdatum van Carré nr. 5-2023.
Maj Karadeniz is een Amsterdammer met Maastrichtse roots. Zijn grootvader is een Korea-veteraan die in 1964 naar Nederland kwam. Van oktober 2022 tot mei 2023 was Karadeniz individueel uitgezonden naar Bagdad in Irak in het kader van Operation Inherent Resolve (OIR), zijn vierde uitzending na ISAF (Afghanistan) in 2010, EUFOR (Bosnië) in 2011 en Minusma (Mali) in 2017. Hij is van huis uit infanterist, maar tegenwoordig meer bekend als historicus en Midden-Oostenexpert. Hij is nu werkzaam als docent krijgswetenschappen bij de Middelbare Defensie Vorming (MDV).
De auteur aan het werk in de Green Zone Bagdad (alle afbeeldingen d.t.v. maj Karadeniz)
De uitzending
Tijdens zijn uitzending naar OIR was Karadeniz interagency engagement planner voor een Franse brigadegeneraal. Hij was verantwoordelijk voor de technische en inhoudelijke voorbereidingen van alle Key Leader Engagement (KLE) evenementen. Dit zijn bijeenkomsten of vergaderingen op militair-strategisch niveau met departementen in Irak, maar ook met hoge vertegenwoordigers van de internationale gemeenschap. Alhoewel hij eigenlijk slechts als KLE-planner was uitgezonden heeft hij gedurende zijn uitzending niet alleen zijn takenpakket verbreed, maar is hij gedurende zijn uitzending vanwege zijn schat aan kennis ook een onmisbare adviseur geworden voor de generaals voor wie hij werkte. Hij heeft zich o.a. met succes ervoor ingespannen dat een massagraf met door DAESH (de internationaal gangbare naam voor IS) omgebrachte slachtoffers fysiek en tegen de regen werd beschermd, zodat het bij een proces voor het internationale strafhof (ICC) kan worden gebruikt als bewijslast. Ook kreeg hij door zijn grote kennis van zaken steeds meer het vertrouwen van de leidinggevenden, waardoor hij in de gelegenheid werd gesteld om namens de generaals deel te nemen aan internationale conferenties. Zijn inzet en kennis werden dusdanig op prijs gesteld dat Ekrem aan het eind van zijn uitzending een drietal onderscheidingen mocht ontvangen: de Amerikaanse Joint Service Commendation Medal, een tweede van de Franse generaal waarvoor hij werkte en de derde van een Irakese generaal. Deze werden niet alleen toegekend vanwege zijn persoonlijke inzet, maar vooral vanwege zijn uitgebreide kennis van het Midden-Oosten en het terrorisme. Hij wist partijen te verbinden zodat de strijd tegen terrorisme effectiever gevoerd kon worden en terrorisme-acties in de toekomst mogelijk werden voorkomen.
Het massagraf in west Mosul
Aan Ekrem Karadeniz is ook een Nederlandse koninklijke onderscheiding toegekend, die van Ridder in de Orde van Oranje-Nassau met de Zwaarden. Deze werd hem toegekend vanwege zijn inspanningen om jongeren, met name degenen afkomstig uit het Midden-Oosten en Afrika, te laten integreren in de Nederlandse maatschappij. Hij wist een positieve religieuze beïnvloeding te bereiken door middel van een getrouwe weergave van de islamitische geschiedenis tegenover de negatieve beïnvloeding door radicale religieuze groeperingen. Dit had weliswaar geen directe relatie met zijn missie, maar het is wel een tekenend voor zijn grote betrokkenheid en historische kennis.
Zorgen over terrorisme
In het gesprek uitte Ekrem zijn zorgen over de toekomst en vooral over de gereedheid van Defensie met betrekking tot het oplevend terrorisme. Die zorgen komen voort uit het verleggen van de focus van Defensie naar de eerste hoofdtaak, het verdedigen van het NAVO-grondgebied, vanwege de oorlog in Oekraïne. Hij is bezorgd dat we daardoor niet meer in staat zijn om de lessen die Defensie in de afgelopen twintig jaar heeft geleerd, vast te houden. De inlichtingen-community zal geleidelijk aan steeds minder aandacht hebben voor wat er speelt in het Midden-Oosten. ‘DAESH is niet verslagen. DAESH sluimert op dit moment en zal binnen nu en tien jaar weer actief worden in Europa’, vreest Karadeniz.
De door de VS geleverde Force Protection voor de KLE-meetings
Zijn zorgen worden gevoed doordat hij een rol had in rehabalitation, reintegration and repatriation (R3) van vluchtelingen, in het bijzonder van de vluchtelingen in het voor ons onbekende vluchtelingenkamp Al-Hol in het noorden van Syrië. In dit vluchtelingenkamp, dat eigenlijk is ingericht voor vijfduizend mensen, verblijven meer dan vijftigduizend mensen. De populatie is een mengelmoes van 25.000 Irakezen, 15.000 Syriërs en nog eens 10.000 personen uit andere landen. Van de bewoners is 90% vrouw of kind. Het is in het kamp zo chaotisch dat de toezichthouders en bewakers niet weten wat er zich allemaal afspeelt. Sommige delen van het kamp zijn inmiddels zo onveilig dat zij niet meer toegankelijk zijn voor bewakers en toezichthouders.
Enkele voorbeelden van zaken waar maj Karadeniz mee werd geconfronteerd:
- De indoctrinatie van kinderen, door ze bij te brengen dat onthoofding normaal is. Bij kleine kinderen doen ze dat bijvoorbeeld door de kinderen knuffelberen te laten onthoofden;
- De onthoofding in het kamp van twee Egyptische meisjes in december 2022, omdat ze niet conformistisch genoeg waren;
- Het verkrachten jonge jongens door vrouwen om zodoende zwanger te worden zodat er nieuwe toekomstige strijders geboren kunnen worden, de zogenoemde Cubs of the Caliph.
Door de slechte beveiliging van het kamp zijn meerdere extremistische partijen in staat en in de gelegenheid om er hun boodschap te verspreiden. Door deze indoctrinatie heeft het kamp de potentie, of eigenlijk het risico, binnen een aantal jaren tenminste vijtienduizend strijders af te leveren. Al-Hol is een tikkende tijdbom en ook niet het enige vluchtelingenkamp in de regio. Er is een parallel te trekken met het Palestijnse vluchtelingenkamp nabij de stad Jenin. Dit is nu een dusdanig onveilige enclave dat alleen nog SOF-eenheden hier naar binnen kunnen. Recente nieuwsberichten over de opstanden in Jenin lijken dit beeld te bevestigen.
Het probleem voor Nederland
De vraag rees waarom Nederland hier bezorgd over zou moeten zijn. Tijdens de afgelopen twintig jaar hebben weliswaar diverse aanslagen plaatsgevonden, waarvan een aantal redelijk grote, maar de maatschappij is daardoor niet ontwricht. Dus waarom moeten we ons hier druk om maken?
Ekrem gaf hierop aan dat DAESH zich weer aan het ontwikkelen is. Na de focus van de afgelopen jaren op het zogenaamde kalifaat, gaat de blik nu meer en meer naar Europa. Alhoewel veel kleine aanslagen op dit moment nauwelijks meer het nieuws halen, vinden die nog steeds geregeld plaats. Op enig moment in de komende jaren zal DAESH meer en grotere, professionelere aanslagen gaan plegen in Europa. DAESH heeft zeker geleerd van de afgelopen jaren en blijft zich ontwikkelen. Het heeft de tijd aan zijn zijde en het uiteindelijke doel niet uit het oog verloren.
Inmiddels heeft DAESH websites in 32 talen, waaronder zelfs Japans en Koreaans, om de eigen boodschap ze breed als mogelijk te verspreiden. Hiermee wordt het risico bevestigd dat DAESH de zaken professioneler en veel breder aanpakt. Daardoor is het zeker geen lokaal probleem meer. De door Karadeniz geuitte zorgen worden volgens hem onderschreven door de militaire leiding van OIR1.
Karadeniz heeft voor de Irakese overheid een advies opgesteld, dat ook betrekking heeft op de situatie rond Al-Hol. Kernelementen uit dit advies zijn:
- Focussen op een counter narrative om de boodschap van DAESH te ondergraven;
- Toezicht houden op Foreign Terrorist Fighters (FTF) op meerdere vlakken;
- Interdepartementale samenwerking binnen Irak, maar zeker ook nauwe(re) samenwerking tussen Interpol, NGO’s, UNITAD, etc.;
- Het ontwikkelen van communicatieplannen, waarbij ook voormalige vluchtelingen die niet zijn geradicaliseerd worden gebruikt als rolmodellen;
- De inzet van stamhoofden om de boodschap mede te verspreiden.
Hierbij heeft hij ook gepleit om out of the box te denken. Een voorbeeld is dat binnen de islam iemand pas een kalief in een kalifaat kan zijn als hij aan meer dan twintig voorwaarden voldoet. Zo moet een kalief bepaalde relikwieën in zijn bezit hebben, zoals het zegel, de ring en het zwaard van Mohammed. Aangezien deze artikelen in een museum in Istanboel liggen kan DAESH nooit een kalifaat zijn. Dit soort informatie kan worden gebruikt om de boodschap, dat DAESH niet is wat het claimt te zijn, kracht bij te zetten in de hoop dat mensen dan dieper nadenken. Deze vorm van counter propaganda wordt tot op dit moment nog niet of nauwelijks gebezigd.
Mogelijke Nederlandse acties
Nederland is op dit moment co-voorzitter van de internationale FTF-Working Group. Hierin nemen 83 landen deel en zij heeft tot doel het bestrijden van het huidige en toekomstige DAESH. Ondanks dat Nederland co-voorzitter is, is het opvallend dat het onderwerp binnen Nederland en de Nederlandse overheid niet echt leeft. Dit vindt hij zorgelijk en hij is ervan overtuigd dat binnen vijf à tien jaar DAESH weer opgebloeid is. Een zorg die wordt onderschreven door de commandant van OIR, generaal-majoor McFarlane. Op de vraag wat Nederland dan volgens hem zou moeten doen geeft hij aan dat we klaar moeten zijn voor een opleving van DAESH en dus voorbereid moeten blijven voor taken in het kader van de tweede hoofdtaak. Niet alleen door het juiste materieel te hebben, maar door voorbereid te zijn qua informatiepositie, mentale weerbaarheid en organisatie-inrichting. Dat betreft niet alleen Defensie, maar ook andere departementen. In de internationale fora waaraan Karadeniz heeft deelgenomen is geregeld naar voren gekomen dat DAESH zijn invloed al aan het uitbreiden is in Afrika. Hierdoor kan DAESH weer sterker worden en is er ook een reëel risico op toenemende migratiestromen.
Genmaj McFarlane
Met de huidige groeiplannen van Defensie, verwacht Karadeniz dat Defensie binnen de sinlge set of forces voldoende geschikte materiële middelen heeft om op te kunnen treden. Zijn zorg is vooral gericht op het risico dat Nederland en onze defensieorganisatie te weinig aandacht zullen blijven hebben voor het Midden-Oosten. Nederland moet een goede inlichtingenpositie hebben en houden om te weten wat er speelt in het Midden-Oosten en meer specifiek over DAESH. Er moet voldoende kennis blijven zodat we niet achter de feiten aan gaan lopen en alsnog worden verrast. Alleen op deze wijze kunnen we preventieve maatregelen nemen. Het kan daarbij helpen om de werving en selectie van militairen aan te passen en meer focus te hebben op talenten qua taal en kennis van de cultuur van het Midden-Oosten; net als kennis op tactisch en strategisch niveau over mentaliteit, vormen van werken en denken van verschillende stromingen en organisaties. Om dit te bereiken zouden jongeren met een Noord-Afrikaanse achtergrond, of afkomstig uit het Midden-Oosten, als rolmodel ingezet kunnen worden. Problematisch daarbij is dat bijvoorbeeld Nederlandse jongeren met een Turkse achtergrond veel emotie hebben met het onderwerp Srebrenica en de nasleep ervan. Veel voormalige Bosniërs zijn in een ver verleden naar Turkije getrokken en hun nazaten voelen zich nog steeds verwant met de Bosnische moslims. Hierdoor zijn ze minder genegen in dienst te treden als Nederlandse militair. De inzet van rolmodellen zou deze gevoelens wellicht kunnen wegnemen en desinformatie en misverstanden uit de wereld helpen.
Afsluitend
Ekrem Karadeniz is een bevlogen officier met een groot hart voor de veiligheid van Nederland. Vol vuur spreekt hij over zijn zorgen. Tekenend is dat hij er niet alleen over spreekt, maar er tijdens zijn uitzending ook naar heeft gehandeld. Zijn onderscheidingen tonen aan dat hij met hart en ziel betrokken is bij dit onderwerp. Daarmee is hij een voorbeeld voor ons allen.
DAESH zal weer grotere aanslagen gaan plegen
Eindnoten:
- Zie NBC-nieuwsitem van 23 november 2022 via https://www.youtube.com/watch?v=ApvLvw9ZoxU