OPINIE - BINNENLAND

De F-35 is helemaal niet te duur

Waarom de F-35 bij inzet tegen gelijkwaardige tegenstanders vele malen goedkoper is dan de F-16

IR. WILLEM HELFFERICH

In een opmerkelijke studie[1] tonen lgen USAF b.d. David A. Deptula en Douglas A. Birkey van het Mitchell Institute for Aerospace Studies aan dat de effectiviteit van de vijfde-generatie jachtvliegtuigen, zoals de F-35, vele malen groter is dan van de vierde generatie zoals de F-16 en dat daardoor veel kosten kunnen worden bespaard.

Tijdens de eerste nacht van de operatie Desert Storm in 1991 bombardeerden twintig F-117 Nighthawks 28 verschillende doelen in Irak. Dankzij stealth, de ‘onzichtbaarheid’ voor de radars van de tegenstander, waren deze eerste toestellen van de nieuwe generatie in staat zonder beschermend escorte en in combinatie met precisiegeleide bommen alle doelen uit te schakelen, met slechts een of twee bommen per doel.

Het eerste nonstealth package in die oorlog bestond uit 41 toestellen. Daarvan slaagden er slechts acht in om bommen af te werpen. En dat allemaal om één doel uit te schakelen. De acht bommenwerpers (vier A-6 Intruders en vier Tornado’s) moesten beschermd worden door drie BQM-74 drones, vier F-4G Phantom II’s, 17 F/A-18C Hornets en vijf EA-6B Prowlers om de vijandelijke radarsystemen te storen en de Surface-to-Air Missile (SAM)-dreiging te onderdrukken. Vier F/A-18’s werden toegevoegd om op te kunnen treden tegen jachtvliegtuigen van de tegenstander. Er waren dus 19 zogenoemde legacy vliegtuigen nodig om hetzelfde effect te verkrijgen als met één F-117.

... waren de totale kosten van de klassieke formatie veel hoger ...

Hoewel ieder van deze vliegtuigen goed koper was dan een Nighthawk, waren de totale kosten van de klassieke formatie veel hoger doordat veel meer vliegtuigen en mensen moesten worden ingezet. Aanschaf, bemanning, logistieke ondersteuning, onderhoud en het opereren met negentien klassieke vliegtuigen kostte veel meer dan een enkele F-117.

Overleven

De noodzaak om een missie uit te kunnen voeren, veilig naar de basis terug te keren en de volgende dag opnieuw te vliegen is al zo oud als de luchtoorlog zelf. Vliegtuigen die door de tegenstander worden neergeschoten moeten worden vervangen en nieuwe bemanningen moeten worden opgeleid. Dat bepaalt de mogelijke inzet. Het Mitchell Institute noemt als voorbeeld de 8th Air Force tijdens de Tweede Wereldoorlog (WO II). De sterke Duitse tegenstand zorgde ervoor dat in 1942 en 1943 de Amerikaanse bommenwerpervloot zware verliezen leed. Bij sommige doelen ging tot wel 10% verloren. Zo’n hoog percentage is niet lang vol te houden en dat beperkte dan ook de inzet tot het niveau dat de verliezen nog net gecompenseerd konden worden.

Stealth werd tijdens de Koude Oorlog ontwikkeld om de overlevingskansen te vergroten in een mogelijk conflict met de Sovjet-Unie. In Vietnam bijvoorbeeld, leed de Amerikaanse luchtmacht grote verliezen nadat de Sovjet-Unie luchtafweersystemen aan Noord-Vietnam had geleverd. Tijdens operatie Linebacker II, in december 1972, vielen vijftien B-52 bommenwerpers in twaalf dagen tijd ten prooi aan SA-2 SAM-systemen. Minder dan een jaar later verloor Israël tijdens de Jom Kippoer-oorlog maar liefst 102 gevechtsvliegtuigen (van de in totaal 390 waarover het land beschikte) door luchtafweer van Sovjetmakelij.

Deze verliezen baarden de Amerikanen grote zorgen, want van die neergeschoten vliegtuigen waren er 32 van het type F-4 Phantom en 53 van het type A-4 Skyhawk. Typen die ook een flink deel uitmaakten van de toenmalige Amerikaanse luchtvloot. Eenzelfde percentage verlies toegepast op een conflict met het Warschau Pact zou de inventaris van USAFE, de Amerikaanse luchtmacht in Europa, in slechts twee weken tot nul reduceren.

In de Europese NAVO-luchtmachten hebben alleen Duitsland en Italië vliegtuigen voor de Suppression of Enemy Air Defence (SEAD) missie gespecialiseerde vliegtuigen: de Tornado ECR.

De F-117 Nighthawk was het eerste succesvolle ontwerp waarbij het principe van stealth - voorkomen dat radarstraling richting de zender wordt teruggekaatst - consequent was toegepast.

Stealth

Het was de Amerikanen duidelijk dat de kwetsbaarheid van hun gevechtsvliegtuigen aanzienlijk moest worden verminderd. De oplossing werd gevonden door de bijzondere vormgeving van een met verminderde zichtbaarheid ontworpen vliegtuig. Die karakteristieke vormgeving en een radarabsorberende coating zorgt ervoor dat radarstraling niet in de richting van de bron wordt teruggekaatst. Alles om ervoor te zorgen dat vijandelijke luchtafweersystemen zo’n vliegtuig niet kunnen vinden, volgen of vernietigen. De uiterst geheime aanpak kwam bekend te staan onder de naam stealth en bleek een enorm succes. Er ging maar één F-117 verloren tijdens het operationele leven van deze eerste stealth jager, tegen complexe defensieve systemen die veel geavanceerder waren dan die gebruikt in Vietnam of tijdens Jom Kippoer. Van het tweede volgens stealth-principes ontworpen toestel, de B-2 bommenwerper, ging zelfs niet een toestel verloren, ondanks veelvuldige inzet gedurende de meest gevaarlijke fasen in diverse conflicten na de Koude Oorlog, inclusief tijdens de eerste uren van conflicten, waarin de verdediging zijn piek heeft in dodelijke effectiviteit. De daarna ontworpen stealth-generaties voegden krachtige sensoren toe en processoren om de vliegers te helpen de dreigingen in het luchtruim te onderkennen en hun kwetsbaarheid te verminderen.

vijfde-generatie gevechtsvliegtuigen zullen in veel kleinere formaties opereren

Vijfde-generatie technologie

Er is vaak veel kritiek geuit op de hoge kosten van vijfde-generatie toestellen als de F-35. De voordelen zijn echter evident: toegenomen overleefbaarheid en missie- effectiviteit en het vermogen enorme hoeveelheden informatie te verzamelen, te verwerken, te combineren met data uit andere bronnen en deze vervolgens overzichtelijk en helder real time te presenteren aan de vlieger zodat hij actie kan onderne men. Dat helpt de vlieger zwakke punten bij de tegenstander te ontdekken en daarop in te spelen. Legacy vliegtuigen als de F-16 hebben ook allerlei sensoren en computers, maar missen vaak het vermogen die informatie te integreren, zodat de vlieger dit zelf moet doen. Zelfs met heel veel training is het vaak moeilijk dat te doen in veeleisende gevechtsscenario’s.

Vijfde-generatie vliegtuigen zullen in veel kleinere formaties opereren omdat ze veel minder ondersteuning behoeven van systemen die de verdediging van de tegenstander aanpakken. Zelfs de meest capabele non-stealth gevechtsvliegtuigen vereisen relatief grote aantallen vliegtuigen om het luchtoverwicht te verkrijgen en stoorvliegtuigen ter onderdrukking van de luchtafweer van de tegenstander en zijn radarsystemen.

Zo’n package omvat vaak al meer dan twee dozijn toestellen. De aanschafkosten voor al deze toestellen, plus de kosten voor de bemanningen en het onderhoudspersoneel, onderdelenvoorziening, vliegbases en brandstof maken zo’n grote formatie zeer kostbaar. Die formatie is dan ook nog eens kwetsbaar, veel kwetsbaarder dan een formatie van vijfde-generatie toestellen. Kortom, een formatie F-35’s zal, om hetzelfde doel te bereiken, dus veel goedkoper zijn in aanschaf, onderhoud en inzet, dan een formatie van vierde-generatie vliegtuigen.

Eindnoot

  1. 'Resolving America’s Defense Strategy- Resource Mismatch: The Case for Cost- Per-Effect Analysis'.