Ook in andere situaties merk ik dat vertrouwen van groot belang is. Vertrouwen van ondernemers in de economie kan ervoor zorgen dat de financiële markten stabiel en positief blijven. Vertrouwen of het gebrek eraan kan er ook voor zorgen dat beurzen snel omhoog of omlaag gaan. Maar ook bij grote internationale organisaties zoals de EU, de NAVO of de VN is vertrouwen tussen de diverse landen bepalend voor de mate waarin deze landen tot samenwerking komen. Pas geleden bezocht ik het hoofdkwartier van de Verenigde Naties in New York en spraken wij met enkele vertegenwoordigers van dit hoofdkwartier. Vertrouwen in een land en de cultuur van dat land in combinatie met het vertrouwen wat je persoonlijk in de vertegenwoordiger van het land hebt maken het des te lastiger om tot goede afspraken te komen.

Wat is vertrouwen eigenlijk? En waarom kan vertrouwen vaak snel verdwijnen maar is het zo moeilijk om vertrouwen terug te winnen. Hoewel er veel verschillende definities zijn heeft vertrouwen in veel gevallen te maken met doen wat je zegt en zeggen wat je doet. Het heeft ook te maken afhankelijk zijn van een bepaalde persoon of groep. En je verwachting dat die bepaalde groep of persoon zal handelen op een manier die je niet zal benadelen. Als dat dan toch het geval is dan is het vertrouwen snel geschaad. Om opnieuw teleurstelling te voorkomen wapen je hiertegen en ben je voorzichtiger in het geven van vertrouwen. Het heeft tijd nodig om weer te geloven dat de persoon of groep wel te vertrouwen is.

Vertrouwen defensiepersoneel

Ook bij Defensie is het slecht gesteld met het vertrouwen. Al langere tijd heeft het personeel weinig vertrouwen in de defensieleiding. Bijna 10 jaar geleden schreef de GOV|MHB hier al over in een brief aan de minister en ook het onderzoek van de militaire vakbonden in 2017 gaf aan dat meer dan tweederde van het personeel geen vertrouwen had in de defensieleiding. Zonder een enquête hierover te hebben gehouden durf ik te stellen dat het vertrouwen sindsdien niet veel beter is geworden. Heeft Defensie hiermee het karakter van een ‘laagvertrouwenorganisatie’?

In ieder geval leidt dit gebrek aan vertrouwen bij Defensie, net als bij de overheid, tot allerlei problemen. Bijvoorbeeld als er weer over een cao gestemd kan worden. Dan wordt er vaak een resultaat voorgelegd dat te mager is en waar diverse ‘beloften’ worden gedaan dat het beter wordt. Deze ‘beloften’ worden vaak niet nagekomen (niet altijd de schuld van Defensie, Corona, loongebouw ook schuld bonden, kabinet die te weinig geld beschikbaar stelt). Ook andere beloften worden niet nagekomen zoals het nieuwe gevechtstenue, nieuwe materieelprojecten die worden uitgesteld of afgelast. En hoewel er ongetwijfeld in de meeste gevallen een goede reden is wordt het toch weer als de zoveelste niet nagekomen belofte gezien. Dit maakt het vertrouwen steeds minder. Niet alleen het vertrouwen dat de volgende belofte wel wordt nagekomen maar ook het vertrouwen dat het in het algemeen beter wordt en dat het personeel eindelijk de beloofde verbeteringen gaan zien. In het ergste geval leidt het gebrek aan vertrouwen ertoe dat medewerkers voor een andere baan kiezen. Mede daarom kampt Defensie al heel lang met een groot aantal vacatures. Of zijn het lege stoelen zonder financiering?

Vertrouwen is de sleutel

Het herstellen van het vertrouwen is de sleutel. De sleutel om weer stappen te zetten in het overleg tussen Defensie en de bonden. De sleutel om het gevoel te krijgen dat de werkgever het beste met zijn personeel voor heeft en dat hetgeen de werkgever zegt ook wordt gedaan. De sleutel om samen oplossingen te vinden zonder elk detail te hebben uitgewerkt. Omdat we vertrouwen hebben dat als een onbekende situatie zich voordoet we er opnieuw samen zullen uitkomen. Martin Luther King zei: “als je vertrouwen hebt, hoef je niet de gehele trap te zien”. En precies dat is de essentie. Als het personeel weer vertrouwen krijgt in de defensieleiding dan kunnen er weer stappen gezet worden, omdat men weet dat de trap de goede richting op gaat en er aan het einde van de trap iets goeds komt.

Maar hoe kan dit vertrouwen wordt hersteld? Hoewel verbeteringen soms tijd nodig hebben merk ik dat het geduld begint op te raken. Opmerkingen zoals “dit is slechts een eerste stap, de verbeteringen hebben tijd nodig, we moeten nog even geduld hebben” vinden al een tijdje geen steun meer. We zullen snel concrete verbeteringen moeten laten zien die door het personeel gevoeld gaan worden. Natuurlijk wil ik hiermee niet zeggen dat het op bepaalde plekken in de organisatie wel goed gaat, maar over de hele linie gesproken zijn de problemen op het gebied van personeel, materieel, IT en infra veel groter dan de voelbare verbeteringen. En hoewel militairen zich over het algemeen niet heel negatief uitlaten en de schouders er onder blijven zetten leidt dit wel tot problemen. Doordat frustratie over de gang van zaken omslaat in gelatenheid. En gelatenheid is veel erger dan frustratie omdat bij gelatenheid men niet meer betrokken is. Gelatenheid leidt er ook vaak tot dat men het maar erbij laat zitten en kiest voor een andere baan. Het komt dus uiteindelijk weer neer op doen wat je zegt en zeggen wat je doet. Maak de boodschap zeker niet mooier dan hij is en zorg er vervolgens ook voor dat verbeteringen hoe klein dan ook zichtbaar worden voor het personeel.

Ik ben wel van mening dat we vertrouwen moeten geven aan de nieuwe HDP en de nieuwe CDS (en straks een nieuwe Minister en Staatssecretaris). Als persoon verdienen zij ons vertrouwen en een schone lei. Hun daden zullen vervolgens bepalen of dit vertrouwen terecht is, maar het zou niet eerlijk zijn als we deze personen opzadelen met het gebrek aan vertrouwen van hun voorgangers. Mijn eerste ervaringen met hen zijn in ieder geval heel positief. We staan op een belangrijk punt als het gaat om het terugwinnen van het vertrouwen. Gaat er inderdaad voldoende geld bijkomen om de beloofde verbeteringen te kunnen krijgen of moeten we opnieuw lastige keuzes maken. Hopelijk komt er snel duidelijkheid als er een nieuw regeerakkoord is en we weten hoeveel geld er voor Defensie bij komt. Ik heb toch stiekem vertrouwen dat het beter gaat worden. Ook al zijn niet alle signalen daarna. Soms moet je ook positief en tegen de sentimenten in hoop houden en van het positieve uitgaan. Ook dat is vertrouwen. Laten we samen ervoor zorgen dat het vertrouwen weer gaat groeien. Dat wens ik voor het jaar 2022.