OPINIE - BINNENLAND

Caracal: de nieuwe Special Operations Forces helikopter

LKOL B.D. P. DEKKERS

De caracal is een middelgrote kat die tot twintig kilo zwaar kan worden. Het dier kenmerkt zich door een korte staart en lange oren. De caracal komt voor in tal van landen in Afrika, het Midden-Oosten en Azië. Het dier behoort net als de poema en de cougar tot de katachtigen.

Zonder veel voorafgaande ophef maakte Defensie begin juni bekend een nieuwe helikopter aan te schaffen, de Airbus H225M Caracal als vervanger van de al vele jaren in gebruik zijnde Cougar helikopter. Het betreft hier niet zomaar een een-op-een vervanging van een verouderd vliegtuig. De nieuwe helikopter is speciaal bestemd voor de ondersteuning van special operations forces (SOF)1. Het versterken van SOF-capaciteit voor operaties te land en ter zee is een van de speerpunten uit de Defensienota (DN) 2022. Daarnaast moet de nieuwe heli ook in staat zijn conventionele taken uit te voeren. De veertien bestelde toestellen zullen vanaf 2028 de twaalf resterende Cougars aflossen. Hieronder wordt ingegaan op de geschiedenis en de capaciteiten van de Caracal.

Cougar helikopter van het Defensie Helikopter Commando (foto: Wikimedia)

De Cougar

De Cougar is een Franse middelzware tweemotorige transporthelikopter die al sinds 1996 in dienst is bij het Defensie Helikopter Commando (DHC). Het basisontwerp van de Cougar dateert al uit 1965 toen de Aérospatiale SA 330 Puma het levenslicht zag. De Puma werd later doorontwikkeld tot de AS 332 Super Puma en deze ontwikkeling mondde begin jaren negentig uit in de AS 532 U2, de Cougar. De afwijkende typenamen verwijzen naar de geschiedenis en de centralisatie van de Franse vliegtuigindustrie. Was de Puma oorspronkelijk een ontwerp van Sud Aviation (SA), dit bedrijf ging later op in Aérospatiale (AS), en nog later werd het onderdeel van Eurocopter. Bij deze fabrikant schafte de Koninklijke Luchtmacht zeventien van deze toestellen aan die in 1996-97 werden geleverd en ingedeeld bij 300 Sqn op Vlb Gilze-Rijen, toen nog onderdeel van de Tactische Helikopter Groep (THG). De Cougars zijn in de loop der jaren bij tal van operaties en uitzendingen ingezet, zoals in Bosnië, Irak en Afghanistan. Ook werd de Cougar gebruikt voor maritieme taken als de anti-piraterijoperaties voor de kust van Somalië in de periode tussen 2012 en 2017. Ten behoeve van de brandbestrijding kunnen de Cougars met een Bambi Bucket blusinstallatie worden uitgerust. Zo werden zij ingezet bij de bestrijding van bosbranden, niet alleen in ons eigen land, maar o.a. ook in Portugal en Griekenland. Het voortbestaan van de Cougar heeft een tiental jaren geleden al eens aan een zijden draad gehangen tijdens de beruchte bezuinigingsronde ter grootte van een miljard van minister Hans Hillen in 2011. Afgezien van duizenden gedwongen ontslagen, moesten niet alleen alle tanks, 19 F-16’s en de pas aangeschafte DC-10 verdwijnen, maar werden ook de zeventien Cougars te duur geacht. Maar korte tijd later leidde voortschrijdend inzicht tot het besef dat de Cougar in feite onmisbaar was en werd er besloten nog een twaalftal Cougars aan te houden voor SOF-taken, de overige werden aangehouden als logistieke reserve. Maar na ruim dertig jaar dienst bij Defensie komt nu toch het einde van de operationele levensduur van de Cougar in zicht. Echter, omdat de Caracals pas vanaf 2028 worden geleverd zal het uiteindelijke uitfaseren nog even op zich laten wachten tot 2030; om die reden krijgen de toestellen nog eenmaal een upgrade voor de resterende levensduur.

De Cougars krijgen nog een keer een upgrade

Een Caracal helikopter van de Franse luchtmacht (Foto: Wikimedia)

De Caracal

Net zoals de Cougar een verder doorontwikkelde Super Puma was, is de Caracal een logische verdere ontwikkeling, in feite een soort super Cougar. Dit vliegtuig heeft dus al een lange voorgeschiedenis achter de rug. Begonnen als Eurocopter EC725 werd het toestel later, toen Eurocopter opging in Airbus, omgedoopt tot H225M. De ontwikkeling van Cougar naar Caracal ontstond toen de Franse luchtmacht, Armée de l’Air, op zoek ging naar een voor de search and rescue rol geoptimaliseerde heli. De reeds bestaande Cougar voldeed niet aan de eisen van de Fransen. Motorvermogen en vliegbereik werden onder de maat geacht en bovendien wilde de luchtmacht dat het toestel meer incasseringsvermogen zou hebben tegen vijandelijk vuur. Eurocopter ging aan de slag met deze eisen met de Cougar als uitgangspunt en het resultaat werd in eerste instantie Cougar II+ genoemd. De eerste vlucht vond plaats in november 2000, en op 15 januari 2001 werd de nieuwe heli, inmiddels EC725 gedoopt, voor het eerst in het openbaar getoond. De Franse luchtmacht plaatste een initiële order voor zes toestellen voor de Combat Search and Rescue (CSAR) missie. Al kort na de introductie bij de luchtmacht in 2006 werd de Caracal operationeel ingezet door de Fransen bij de evacuatie van burgers uit Libanon en kort daarna bij de strijd in Afghanistan. Inmiddels vliegt de Caracal behalve bij de Franse krijgsmacht o.a. ook voor de strijdkrachten van Brazilië, Mexico, Indonesië en Maleisië. Daarnaast zijn er behalve Nederland nog meer landen die de Caracal hebben besteld, zoals Hongarije, Singapore en de Verenigde Arabische Emiraten.

Volgens de fabrikant is de Caracal in staat om militairen te vervoeren ‘wherever and whenever’, onder alle weersomstandigheden, bij dag en bij nacht, vanaf land of op zee, over een afstand van 700 (zee)mijlen. Het vliegtuig wordt aangedreven door twee boven op de cabine geplaatste Turbomeca Makila 1A4 motoren met elk een vermogen van 1.776 kW. Naast de motorisering kent de Caracal nog meerdere verbeteringen in vergelijking met de Cougar, zoals een vijfbladige rotor en de mogelijkheid tot het aanbrengen van bepantsering ter bescherming van de inzittenden onder oorlogsomstandigheden. Ook kan de heli worden ingezet als bewapende helikopter, o.a. met een paar .50 machinegeweren links en rechts van de cabine, 2.75” rocket pods of Hellfire raketten. Voor de Braziliaanse marine is de Exocet anti-shipping raket geïntegreerd in het wapenpakket. Ingezet voor troepentransport kan de Caracal maximaal 28 gewapende militairen vervoeren, exclusief de bemanning van twee vliegers en een loadmaster. Voor gewondentransport is er plaats voor twaalf stretchers en vier verpleegkundigen in de cabine.

Nederlandse overwegingen

Ook al schermt de fabrikant met de kwaliteiten van de Caracal als ‘alleskunner’, uit het nieuwsbericht van Defensie blijkt dat in ons land de rol van het vliegtuig beperkt blijft tot speciale operaties. Grote concurrent Sikorsky, onderdeel van Lockheed Martin, had hiervoor de UH-60M Blackhawk in de aanbieding. Gelet op het feit dat deze heli slechts 11 militairen kan vervoeren tegenover 28 met de Caracal, is het niet bevreemdend dat de keus op de H225M is gevallen. De Caracal was het enige type dat aan de eisen van Defensie voldeed qua cabinecapaciteit en vliegbereik. Ook het feit dat de Caracal een logische ontwikkeling is uit de al in gebruik zijnde Cougar, met alle logistieke voordelen van dien, zal ongetwijfeld een rol hebben gespeeld. En, niet te vergeten, Airbus geniet als Europese fabrikant toch het voordeel een ‘thuisclub’ te zijn.

Eindnoten:

  1. DMP A/B-brief project ‘Vervanging Medium Utility Helikopter’, d.d. 5 juni 2023.