Defensie-ruimtebeleid

Waarom doet Rusland dit? Het veroorzaken van een wolk aan ruimteafval zit immers ook de eigen ruimtevaart en ambities in de weg. Zo hebben ook de Russische kosmonauten aan boord van het International Space Station (ISS) zich moeten beperken in hun werkzaamheden en zijn tussenschotten en compartimenten tijdelijk afgesloten geweest. Ook heeft het ISS een uitwijkmanoeuvre moeten maken.

Het was niet de eerste keer dat Rusland dit deed. Het was dus geen technologie-demonstratie. Naar mijn mening was het een vorm van spierballenvertoon, gericht op de Verenigde Staten (VS). Het is immers zo dat de VS wereldwijde aanwezigheid (Global Presence) heeft en dat dit alleen maar mogelijk is door het gebruik van observatie-, communicatie- en spionagesatellieten. Nu laat Rusland zien dat het gebruik van de ruimte voor de VS geen vanzelfsprekendheid meer is. Het past ook in het beeld van 'verstoorder' wat de Russische Federatie feitelijk is. In het cyberdomein en nu ook in het ruimtedomein is Rusland een macht waar rekening mee gehouden moet worden.

Het is ook een test van wat de VS allemaal aankan. Zo is er de confrontatie met China, de spanningen rond Taiwan, maar kent de VS ook interne problemen en dan zijn er nog de problemen met Noord-Korea en Iran. Maar uiteraard ook de grote Russische troepenmacht langs de grenzen met Oekraïne en het mensonterende gebruik van migranten voor politieke doeleinden door de president van Belarus, Loekasjenko, zijn ontwikkelingen die de VS raken. In hoeverre heeft de Amerikaanse president Biden alles in de gaten, hoe alert is hij, wat kiest hij wel te zeggen en te doen?

En de eigen Russische satellieten dan, zijn die dan niet kwetsbaar voor het Kessler-syndroom, veroorzaakt door een satellietvernietiging die kan leiden tot nog véél meer brokstukken? Nou, dat valt wel mee. Rusland beschikt over 166 satellieten. De VS over zo'n 2800. Het verlies voor de VS is dus veel groter. Tel daarbij op dat de VS voor haar militaire activiteiten in álle militair-operationele domeinen enorm afhankelijk is van space. Bij de Russische strijdkrachten is dat veel minder.

De VS is in alle militair-operationele domeinen afhankelijk van space

Naast de bedreiging van de militaire capaciteiten van de VS, is het natuurlijk ook een economische bedreiging. Het bedrijf SpaceX van Elon Musk alleen al heeft inmiddels zo'n 2000 satellieten op ca 550 km hoogte en heeft er nog zo'n 32.000 tot 42.000 in de planning. Tel daarbij de andere bedrijven op en je spreekt van een enorme economische machtsfactor die risico’s loopt door ruimtepuin te worden geraakt.

Zestig gestapelde Starlink satellieten van Elon Musk (foto: Wikimedia Commons)

Is er een rol voor Nederland?

Nederland kan zich nauwelijks een ruimtevaartnatie noemen, maar toch is het voor Nederland ook van belang wat hier is gebeurd. Sinds kort hebben we een militaire satelliet, de BRIK-II op zo'n 500 km boven het aardoppervlak. Deze kan niet uitwijken en bij een treffer door een brokstuk zal deze uitvallen (en zelf weer in brokstukken uiteenvallen). Daarmee zijn we onze 'oren en ogen' in de ruimte kwijt. Maar op het gebied van veiligheid in de ruimte hebben we wel wat te bieden. Het voormalige Hollandse Signaal, nu Thales geheten, produceert geavanceerde radarapparatuur, die op alle schepen van onze Koninklijke Marine staat om de veiligheid en integriteit van ons luchtruim te bewaken. Deze radars kunnen ook ver, 2000 km, de ruimte inkijken en zo bijdragen aan zogenaamde Space Security Awareness (SSA). Niet alleen kun je zo zien wat er gebeurt, je kunt ook attribueren als er iets gebeurt dat niet door de beugel kan. Alleen dat schrikt al af.

Het ontbreekt in de ruimte nog aan duidelijke en afdwingbare rechtsregels

Ook op een ander gebied kan Nederland iets bijdragen: namelijk op het terrein van het ‘ruimterecht’. Bij de Universiteit van Leiden, is binnen de Rechtenfaculteit een afdeling die ruimterecht als specialiteit heeft. En aan duidelijke en afdwingbare rechtsregels ontbreekt het nog in de ruimte.

Belangrijkste constatering echter is dat het bij bestuurlijk Nederland ontbreekt aan urgentie. Het Nederlandse budget voor ruimtevaart lijkt naar een welhaast historisch dieptepunt te gaan en een overkoepelend en krachtig beleid ontbreekt. Binnen het Ministerie van Defensie lijkt een ruimtebeleid, of tot 'agenda' afgezwakt document, maar niet uit haar embryonale fase te kunnen komen. De actuele omstandigheden vragen echter om een voortvarende aanpak om de veiligheid in en vanuit de ruimte nu eens vorm te geven in een helder, krachtig en goed financieel onderbouwd beleid. Minister van Defensie: neem hierin snel uw verantwoordelijkheid!

Eindnoot

1. De auteur is verbonden aan HCSS als subject matter expert en adviseur bij NLR.