Is er nog toekomst voor de tank?

Een vooruitblik

Het bovenstaande leidt tot een aantal observaties en conclusies. Zo zal de waarde van Situational Awareness (SA) en Situational Understanding, leidend tot Operational Knowledge in belang gaan toenemen. Dat kan alleen door te beschikken over goed beveiligde sensor- en communicatiesystemen, die zo goed zijn georganiseerd dat de gebruikers van informatie en intelligence instantane kennis hebben en directe bevelvoering kunnen uitoefenen. Doordat ook onze peer competitors over steeds betere observatiemiddelen beschikken, wordt het gevechtsveld steeds transparanter. Dat leidt ertoe dat in de peer-to-peer strijd van morgen het uitschakelen van knooppunten en systemen die de tegenstander oren, ogen en een mond geeft, het eerst worden aangegrepen. Interdictie en Suppression of Enemy Air Defence (SEAD) en Destroyal of Enemy Air Defence (DEAD) missies en een verschuiving van het tactische gevecht op de grond naar een meer strategisch gericht conflict, dieper in het hartland van de tegenstander zijn het logische gevolg daarvan. Deze ontwikkeling zien we ook bij onze mogelijke tegenstanders; hoogwaardige stealth vliegtuigen, zoals de Chinese J20 en Russische MiG-57, ontwikkeling van ballistische raketten en hypersone wapensystemen zijn daar exemplarisch voor, evenals het vergroten van de strategische diepte, zoals China nu doet met het uitroepen van de zogenaamde 9-dash-line tot Chinees grondgebied. Deze oorlog van de toekomst zal er dus vooral een zijn die op grote afstand wordt gevoerd. Een duidelijke frontlijn met troepen die direct met elkaar in contact komen lijkt dan ook iets van het verleden te zijn en niet meer van de toekomst.

Besluitvorming moet ook gaan versnellen en waar nodig moeten zelfs besluiten over ingrijpen bij een lager niveau worden neergelegd om de sensor-to-effector tijd te reduceren en zo de overwinningskansen te vergroten. Dat geldt zeker waar het de dreiging van de technologisch gedreven wapensystemen betreft. Het gevaarlijkste hierin is de dreiging met zwermen van onbemande en in hoge mate autonome systemen die vanuit de lucht, via zee of over land op ons af worden gestuurd. Dat vraagt dat we in ieder geval voor onze eigen verdediging ook zwaarder zullen moeten gaan leunen op door kunstmatige intelligentie (AI) gedreven wapensystemen en een betere verdediging tegen dreigingen vanuit het cyber-, lucht- en ruimtedomein. Het bovenstaande zal in eerste instantie tot uiting komen in een peer-to-peer conflict; echter, dat zal ook niet meer gevoerd worden op een wijze die wij acceptabel vinden. Via de verschillende domeinen zal verstoring, verzadiging, verblinding en vernietiging over ons worden uitgestort. Een formele oorlogsverklaring zal niet meer worden overhandigd, waardoor een continue paraatheid vereist is. Handelingsvaardigheid, en dat op alle niveaus, is het enige antwoord om onze territoriale integriteit en veiligheid te behouden. Belangrijker dan de vereiste hoge mate van handelingsvaardigheid is misschien nog wel te beschikken over een robuuste en geloofwaardige afschrikking om elke opponent de lust te ontnemen iets tegen ons te beginnen.

Aan de andere kant van het spectrum bevinden zich de nation building operaties, of je die nu Security Force Assistance, wederopbouw missies of hoe dan ook benoemt. Daarvoor moet met en tussen de mensen worden geopereerd. Dat vraagt om een lange (politieke) adem, een duidelijke doelstelling en een visie; niet slechts een mandaat uitgesproken tijdens een parlementaire periode. Het idee dat in een paar jaar tijd westerse democratische normen en waarden kunnen worden geëxporteerd naar een land met een compleet andere cultuur en historie is door de recente gebeurtenissen in Afghanistan voorgoed onderuitgehaald. Dat constaterend zijn er een aantal kern-capaciteiten aan te wijzen waarin de krijgsmacht moet excelleren:

1. Robuuste en geloofwaardige afschrikking en haalbare vergelding van een eerste aanval;
2. Welhaast ondoordringbare verdediging tegen dreiging uit de lucht en de ruimte;
3. Superieure informatie en intelligence;
4. Uitstekende Command and Control (C2) capaciteiten op ieder niveau;
5. Het vermogen om war amongst the people uit te voeren waarbij escalatie en de-escalatie direct kunnen worden uitgevoerd;
6. Bewezen een betrouwbare partner te zijn voor het optreden met lokale eenheden en bevolking.

Om bovenstaande capaciteiten te bereiken moeten de wapensystemen die we daarvoor inzetten, inclusief de bemanningen, robuust zijn en goed verdedigbaar. In deze tijd van proliferatie van technologieën, is de onbemande kamikaze drone in de vorm van loitering munition niet meer weg te denken. De oorlog in het najaar van 2020 om Nagorno-Karabach heeft laten zien dat integratie van deze wapens in de bestaande krijgsmacht goed mogelijk is én vooral effectief. Om niet ook het slachtoffer te worden van dit soort goedkope wegwerpwapens zullen onze eigen systemen een hoge mate van beweeglijkheid, bepantsering, onzichtbaarheid en snelheid moeten hebben.

Als we kijken naar de huidige krijgsmacht zien we veel wapensystemen die een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan zowel informatiewinning als vuurkracht in de diepte. Te denken valt aan wapensystemen als de F-35 (met daarbij de nucleaire taak), de MQ-9 Reaper, fregatten met SMART-L-ER, Fennek, maar ook nieuwe eenheden bij de landmacht, zoals de Cyber and Electromagnetic Activities compagnie. Vuurkracht kan vanuit de lucht en vanaf land worden geleverd en state-of-the art strategische luchtverdediging door fregatten en Patriot in combi. Deze systemen zijn voorts vereist om een veilige situatie te garanderen voor de operaties aan het andere einde van het spectrum, juist zodat deze kunnen worden uitgevoerd. Het optreden tussen en met de lokale eenheden en bevolking vraagt om uitgestegen militairen die op deze manier worden beschermd. Wat opvalt is dat de MBT in geen van bovenstaande profielen een functie lijkt te kunnen vervullen.

Kwetsbaarheid van de MBT

Tijdens de Eerste Golfoorlog geloofde de Iraakse legerleiding nog dat ingraven, verspreiden en verplaatsen bij duisternis hun tankleger vrijwel onkwetsbaar zou maken voor luchtaanvallen. Het succes van de Amerikaanse tank plinking missies, nachtelijke luchtaanvallen met o.a. A-10 vliegtuigen en smart weapons, bewees het tegendeel. Alleen al die kwetsbaarheid van de tank[4] voor een dreiging vanuit de lucht of door autonome loitering drones, zoals bijvoorbeeld de Harpy en de Harop spreekt in haar nadeel. De eerdergenoemde transparantie bewijst dat grote systemen vanuit de lucht redelijk eenvoudig zijn te vinden en uit te schakelen. Terminal guided en autonoom opererende munitiesoorten zorgen voor de benodigde precisie, ook bij bewegende doelen. Nog zwaardere bepantsering van de tank gaat ten koste van manoeuvreerbaarheid en snelheid. Zwaardere bepantsering zal het gewicht van de tank doen toenemen zodat een zwaardere motor en transmissie noodzakelijk wordt. Het gewicht zal hierdoor verder toenemen waardoor de tank langzamer wordt, minder manoeuvreerbaar en een nog gemakkelijker doelwit voor vijandelijke antitank wapens.