Wordt de publieke sector weer donor?

Triage was een regelmatig gehoorde term tijdens de piek van de coronapandemie. De term komt oorspronkelijk van de slagvelden uit vroeger eeuwen. Het betekent letterlijk ‘sorteren’ en werd voor het eerst toegepast in de militaire geneeskunde. Tijdens gevechten was vaak het aanbod van gewonden op piekmomenten zo groot, dat men wel moest overgaan tot een snelle analyse van wie wel of niet te redden viel. Een driedeling: meteen door naar de operatietafel, of kan nog even wachten, of leg maar aan de kant want het heeft geen zin meer. Het ging dus om urgentie. De pandemie maakt niet alleen lichamelijke slachtoffers. Veel bedrijven hebben het zwaar en dreigen te bezwijken. Tientallen miljarden, opgespaard tijdens de bezuinigingsjaren, worden in Nederland uitgetrokken om zoveel mogelijk werkgelegenheid te behouden. Vitale bedrijven moeten gered worden. KLM en Schiphol staan bovenaan de lijst. Zelfs het rijke Booking.com deed een poging om staatsteun te ontvangen.

Banken werden gered met publiek geld, maar defensiepersoneel kreeg ontslag en goed materieel werd verkocht

Dit roept herinneringen op aan de vorige crisis in 2008. De banken moesten gered worden met publiek geld, ‘ons’ geld. Banken die door hun eigen focus op verdienen en te riskante constructies alleen aan zichzelf en de aandeelhouders dachten. Niet aan de sociale bijdrage aan de maatschappij. Dat publieke geld bleek in de jaren daarna zijn grenzen te kennen. Met enorme bezuinigingen in de publieke sector werden waardevolle verworvenheden uitgehold. Ziekenhuizen en grote delen van de zorg werden geprivatiseerd. De gemeenten mochten de thuiszorgkastanjes uit het vuur halen, pure bezuinigingen. Politie, douane en justitie verloren vele functies met onderbemande recherche en rechtbanken tot gevolg. Cultuur had geen echte meerwaarde, achtte de regering, en werd ook geslachtofferd. Op Defensie werden miljarden bezuinigd waardoor een slachting werd aangericht. Personeel kreeg ontslag en veel cruciaal, nog goed inzetbaar, materieel werd voor weinig verkocht met als gevolg dat Nederland al jaren niet meer de gevechtskracht kan leveren die wij de NAVO hebben toegezegd, tot op de dag van vandaag.

Onze landmachtbrigades zijn niet meer zelfstandig inzetbaar en missen gewoon moderne vechtcapaciteiten. Onze militair geneeskundige dienst was al vrijwel uitgekleed; wat er nog restte werd tijdens de corona-uitbraak ingezet in civiele ziekenhuizen of ging op weg naar de Caribische eilanden. Verder is het op. Het ontbreekt aan veel. Ons marineschip in de straat van Hormuz kon pas uitvaren nadat het losgeweekt was uit een andere maritieme veiligheidsoperatie; meer is er niet te leveren. Voor de noodzakelijke vervanging van onderzeeboten is met de huidige intenties absoluut onvoldoende investeringsruimte beschikbaar. Na eerdere jaren van bezuinigingen heeft het ‘miljard van Hillen’ in de periode 2011 – 2015 dermate diepe wonden geslagen, dat zelfs na het verruimen van het budget vanaf 2016, het reparatieproces inmiddels weer stokt. Defensie lag al voor de coronacrisis aan de beademingsapparatuur op de intensive care en het herstel is moeilijk.

Het is met Defensie net als met mondkapjes. Veel studies, rapporten en waarschuwingen, maar geen actie. Wat zich hier wreekt, is dat bij deze overheidsdiensten geen schreeuwende aandeelhouderslobby’s zijn. Geen zelfbewuste, op bonussen jagende, directies die aan hun eigenbelang denken. De diensten worden dus onvoldoende gehoord. En het is daarom nu de vraag welke sectoren de ‘diepe zakken’ van Hoekstra bereiken. Of, terug naar de triage, de grote bedrijven met maatschappelijk belang als eerste? En dan ook alle bedrijven die werkgelegenheid moeten kunnen redden? Of gaan we nu ook de publieke diensten redden en verstevigen die een essentiële maatschappelijke bijdrage (maar zonder ego- en aandeelhoudersgerichte cultuur) leveren voor het voortbestaan van onze samenleving, ook na corona? Zoals Defensie, politie en OM. De andere triage-optie ‘even wachten’ is in de praktijk ook de laatste optie: Leg maar aan de kant, want het heeft geen zin meer.

Defensie is nog steeds zwaar patiënt. Nu van de beademing halen, bezuinigen, betekent het overlijden van Defensie. En dat zal ons bij de hierna volgende crisis in grote problemen brengen. Gun Defensie de tijd om te herstellen.